Η Ιστορική Μελίβοια. Επιμέλεια: Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος.
Πρόκειται για την επανέκδοση των πρακτικών μιας ημερίδας που έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1996, εμπλουτισμένη με νέο υλικό. Στην ημερίδα είχαν παρουσιαστεί οι εισηγήσεις που ακολουθούν και περιλαμβάνονται στο βιβλίο:
1. “Η αρχαία Μελίβοια“, Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος. Παρουσιάζονται διαδοχικά: τα “διάσημα” αρχαία πρόσωπα που έφεραν το όνομα Μελίβοια, η αναφορά της πόλης της Μελιβοίας στις αρχαίες πηγές, ονόματα αρχαίων ανδρών Μελιβοιέων που έγιναν γνωστά από επιγραφές, οι αρχαίες αναφορές και οι νεότερες εικασίες για τη θέση της αρχαίας πόλεως, μία σύντομη κριτική των απόψεων αυτών και εξάγονται κάποια σχετικά συμπεράσματα.
2. “Η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στη Βελίκα της Μελιβοίας“, Δημήτρης Κ. Αγραφιώτης. Η πληρέστερη, μέχρι τα σήμερα, γνωστή περιγραφή της Μονής. Γίνεται αναφορά στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της επαρχίας Αγιάς, στη σημερινή και παλιότερη θέση της Μονής, στα αρχιτεκτονικά του κτιρίου, στα περιουσιακά στοιχεία της Μονής, στο ανασυσταθέν, κατά ένα μικρό μέρος, μοναχολόγιο, στην ιστορία της απόκρυψης όπλων στη Μονή το 1877 και στην επακολουθούμενη προδοσία τους και γίνεται μία αναδρομή στην ιστορία της Σταυροπηγιακής, σημειωτέον, Μονής από τα τέλη του 12ου αιώνα, που φέρεται να ιδρύθηκε από τον Όσιο Χριστόδουλο, κατ’ επιταγή του Αλεξίου του Α’ του Κομνηνού, ως και το 1996.
3. “Το έργο της 7ης Εφορείας Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων στην περιοχή της Μελιβοίας”, Λάζαρος Δεριζιώτης. Γίνεται αναφορά στο ανασκαφικό έργο της Εφορείας στην περιοχή και στο πλήθος των μνημείων της περιοχής. Παρουσιάζεται αναλυτικά μία επιγραφή που βρέθηκε στη θέση Παλιοθεολόγος και εκτίθεται στην αρχαιολογική συλλογή Μελιβοίας.
4. “Αναφορές περιηγητών στη Θανάτου / Αθανάτη (σημερινή Μελίβοια). Νύξεις τους για την αρχαία πόλη”, Στέφανος Κανδηλάρης. Παρουσιάζονται οι περιγραφές γνωστών περιηγητών και οι αναφορές τους στην Αθανάτη και οι εικασίες τους για την πιθανή θέση της αρχαίας πόλης. Από το Γρ. Κωνσταντά και το Δανιήλ Φιλιππίδη, το Mezieres και το Leake, μέχρι τον Κορδάτο και τον Stahlin.
5. “Τα ονόματα των ανδρών και των γυναικών της Μελιβοίας”, Κώστας Σπανός. Μελέτη και συστηματική κατάταξη των ανδρικών και γυναικείων ονομάτων του πληθυσμού της Μελιβοίας την εποχή της ημερίδας. Ονόματα από την εκκλησιαστική και τη λαϊκή παράδοση, ονόματα από την ιστορία από τα επαγγέλματα και ξένα και ακατάτακτα ονόματα.
Ακολουθεί μια λεπτομερής αναφορά σε αρχαία, κλασσικά, ρωμαϊκά, πρωτοχριστιανικά, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία από το Πολυδένδρι μέχρι το Κόκκινο Νερό. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην “Παναγία Βελίκα”. Στο τελευταίο αυτό μέρος εμπεριέχεται και η εισήγηση του Αθ. Τζαφάλια στο διεθνές συνέδριο της Λυών “Δεκαπέντε χρόνια αρχαιολογικής έρευνας 1975-1990. Αποτελέσματα και προοπτικές. Πρακτικά Διεθνούς συνεδρίου, Λυών. 17-22 Απριλίου 1990”, μία καταγραφή σημαντικών τοπωνυμίων της Μελιβοίας και πολλά άλλα, άκρως ενδιαφέροντα. Η έκδοση είναι ότι πληρέστερο, από ιστορικής άποψης, μπορεί κανείς αυτή τη στιγμή να βρει, είναι απανθισμένο δε, με πλούσιο -ασπρόμαυρο- φωτογραφικό υλικό.
Το βιβλίο διατίθεται και σε πολλά βιβλιοπωλεία και συμβατικά και ηλεκτρονικά. Η έκδοση του βιβλίου έγινε το 2006.